Soğutma Tekniği

Araç Klimaları ve Boru İşçiliği

Araç Klimaları günümüzün en önemli araç ekipmanı arasındadır. Araç Klimaları ile uzun yolculuklar, özellikle yaz aylarında yapılan uzun seyahatler eziyet olmaktan çıkıp keyifli olmuşlardır. Bu yazımızda araç klimaları montajı ve boru işçiliği konusunda sizlere bilgiler veriyor olacağız.

FRİGORİFİK ARAÇ VE ARAÇ KLİMALARI BORU İSÇİLİĞİ

Araç Kliması
Araç Kliması
Çelik ve alüminyum boru, esnek hortum, ara bağlantı parçaları ve çeşitli devre elemanlarını kullanarak, boru isleme teknikleri yardımıyla frigorifik araç soğutma devresini ve araç klima montajını yapabileceksiniz.

SOĞUTMA DEVRESİ VE BORU MONTAJI

Frigorifik araç ve araç klima soğutma sistemlerinde kullanılan borular, ara bağlantı parçaları ve bağlantı elemanları her farklı araç için araç yapısına uygun bir tasarım gerektirir. Bir model için üretilen boru, hortum, rakor vb. parça; ölçü, işlevsellik, mukavemet vb. bakımından çoğu kez bir başka araçta kullanılamaz. Diğer taraftan bu parçalar atölye şartlarında da üretilemez. Bu nedenle orijinal boru, boru bağlantı parçaları ve bağlantı elemanlarının vb. kataloglardan seçilerek kullanılması gerekir.

Soğutma Devresi Boru, Hortum ve Ara Bağlantı Parçaları

Frigorifik araç ve araç klima sitemlerinde boru devresi ve bağlantılarının her farklı model araç için özel bir tasarımın olduğunu söylemiştik. Diğer taraftan bu sistemlerde kullanılan boru ve hortumlar da sistemin yapısı açısından bir takım özellikler taşımaktadır.

Özellikle araç soğutma sistemine uygun tasarımın dışında, araç motorundan kaynaklanan titreşim, hem boru hem de bağlantı parçalarında daha yüksek bir mukavemetin olması gereğini ortaya koymaktadır. Resim 2.1‘de frigorifik araç ve araç klimalarında kullanılmak üzere üretilmiş çeşitli esnek yapılı boru ve hortum kesitlerinden örnekler görülmektedir.

taşıt kliması hortumu

Servis islerinde soğutma devresinde kullanılan boru ve hortumlara uygun ara bağlantı elemanları, servis valfları ve kapama valfları kullanılmaktadır.

taşıt klimasında ara bağlantı elemanları

Frigorifik Araç ve Araç Klima Sistemlerinde Boru işçiliği

Frigorifik araç ve araç klima sistemlerinde boru isçiliği ve montajı özel beceri gerektirir. Çünkü her farklı modeldeki aracın devre yapısı birbirinden farklıdır.

Alüminyum ve Çelik Boruların istenilen Açılarda Bükülmesi

boru bükme

Alüminyum ve çelik boruların kullanıldığı sistemde özel hazır parçalar dışında teknisyenin hazırlayacağı boru montaj parçaları da vardır.

boru bükme

Alüminyum ve Çelik Boruların Delinmesi

Özellikle fabrikasyon montaj dışında sonradan ilave tasarımla montajı gerçekleştirilen frigorifik araç ve araç klima sistemlerinde boru isçiliği önemli bir unsur olarak karsımıza çıkar. Soğutma devrelerinde çoğu kez servis hatlarının oluşturulmasında, basınç müşirlerinin montajında vb. islerde bir aparat yardımı ile boruların uygun çapta, eksene dik ve düzgün delinmesi gerekir. İşte bu amaç için geliştirilmiş boru delme aparatları kullanılır (Resim 2.5).

boru delme

boru delme ve ekleme

Alüminyum Boruların Kaynatılması

boru kaynak yapma

Boru /Ara Bağlantı Parçası ile Hortum Bağlantısının Yapılması

Resim 2.8 ve 2.9’daki uygulamada görülen aparat kullanılarak soğutma devresinde kullanılan esnek hortum ile farklı çaplardaki çelik veya alüminyum alaşım boru, sızdırmaz şekilde presli birleştirme tekniği. kullanılarak birleştirilebilir.

boru birleştirme

boru birleştirme

Frigorifik Araç ve Araç Klima Sistemlerinde Boru Montajı

Hem frigorifik araç hem de araç klimalarında o araç için üretilmiş boru ve bağlantı parçalarının kullanıldığını söylemiştik. Bu nedenle bir araç soğutma sistemi için özel üretilmiş borular, bağlantı parçaları ve soğutma devre elemanları bir set olarak (montaj kiti) verilir (Resim 2.11). Montaj kitinde verilen her parça montaj kurallarına ve montaj talimatında verilen ölçü, sıkma kuvveti, işlem basamağı vb. şekilde birleştirilmelidir. Aksi takdirde hem sızdırmazlık hem de sistemin çalışması tehlikeye düşebilir.

taşıt kliması montaj kiti

Diğer taraftan kompresör montaj plakası, kayış-kasnak, evaporatör, kondenser vb. ana devre elemanları ile bunların montajında kullanılan bağlantı saplamaları; conta, menfez, damper, kanal vb. çelik, ağaç ve plastik malzemelerden üretilmiş parçalar da o araç için özel üretim gerektirir.

Frigorifik araç ve minibüs, otobüs vb. araç klima soğutma sistemlerinde kasa/kabin içi evaporatör boru bağlantılarında en kısa ve güvenli yolun seçilmesi ve boruların şekillendirmesinde en az dönüş ve dirsek kullanılması gereği vardır. Bu nedenle boru geçiş detaylarında imalatçılar tarafından belirlenmiş montaj talimatlarına uyulmalıdır. Çoğu otomobil klimalarında soğutma sistemi bir bütün halinde soğutucu akışkanı sızdırmaksızın sökülebilecek şekilde tasarlanmıştır.

Sert lehim uygulamalarında boruların dişi/erkek geçme toleransları 0,04 mm olması tavsiye edilir. Sert lehimde kullanılacak lehim ve kaynak malzemesinin ergime derecesi, mümkün olduğunca düşük olmalı ve kaliteli malzemeler tercih edilmelidir. Kaynak sırasında lehim teli, bakır boru akkor hale gelmeden önce ergimelidir. Aksi halde fazla ısıdan bakır borunun dışında ve içerisinde oksit tabakaları oluşur. Bu oluşum, soğutucu akışkan tarafından boru iç cidarından süpürülerek sistem içerisinde hareketli parçalara taşınır.

Kompresör emişi ile kompresöre gelen bu oksit parçaları, yüksek sıcaklık ve basınçta hem kızgın haldeki soğutucu akışkanın hem de yağlama yağının bozulmasına neden olacaktır. Rakorlu birleştirmelerde montaj talimatında yer alan sıkma kuvvetlerinin (torklarının) dikkate alınması gereği vardır. Bu; hem sızdırmazlığın sağlanmasını hem de rakor/havsa uçlarının mekanik deformasyona uğramasını önler. Aksi durumda aşırı sıkma kuvvetinden havsa uçları çatlamakta ve bir süre sonra sızdırmazlık tehlikeye düşmektedir.

Montajda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

1.Mümkün olduğu kadar tesisat kısa tutularak; az sayıda dirsek, te, kaynak, rakor bağlantısı yapılmalıdır.

2.Borular; kompresör, kondenser, resiver (sıvı deposu), solenoid valf, filtre-kurutucu, genleşme valfı gibi elemanların servis, bakım, ayar ve tamirlerine engel olmayacak şekilde döşenmelidir.

3.Kompresörün yağ gözetleme camı, sıvı akışkanı görme camı gibi elemanlarının görüş açıklıklarına engel olmamalıdır.

4.izole edilecek borular ve evaporatör tipleri için izole kalınlığına göre mesafe bırakılmalıdır.

5.Araç kasası yan panel, döşeme ve tavan geçişlerine borunun (ve varsa izolenin) geçebileceği çapta açıklık bırakılmalıdır.

6.Borunun dış darbeye maruz kalabileceği yerlerde, titreşimin geçirilmesi mahzurlu olan yerlerde ve keskin metal teması olan yerlerde koruyucu tedbirler (bilhassa alüminyum ve bakır boru için) alınmalıdır.

araç kliması devre elemanları

7.Boru geçişleri, insan geçişi için bırakılan genişlik ve yükseklik gibi mesafeleri azaltmayacak, kapı gibi kasa elemanlarının çalışması engel olmayacak şekilde yapılmalıdır.

8.Titreşim emici (absorber) kullanıldığında kompresör ekseni ile titreşim emici ekseni birbirine paralel olmalı ve kompresöre mümkün olduğu kadar yakın konulmalıdır. Titreşim alıcının çapı en az bağlandığı borunun çapı kadar olmalı, titreşim alıcıdan sonra sistem tarafındaki boru sabit bir şekilde tespit edilmelidir.

9.Emiş borusu ile kompresör bağlantısı yapılırken (hemen kompresörden önce) yağ birikecek cepler olmayacak şekilde yapılmalıdır.

10.Akış yönünde borulara % 0,5 eğim verilmelidir.

11.R-12, R-22, R 134 A vb. soğutucu akışkanlar mükemmel bir temizleyici (solvent), kir eritici maddedir. Bu soğutucu akışkanlar metal gözeneklerinden ve kötü yapılmış kaynak noktalarından yol bularak (pislikleri eritip), azot veya CO2 ile yapılan muayenede ortaya çıkmayan kaçaklar meydana getirir. Bu sebeple, borular montaja başlanmadan önce mutlak surette iyice temizlenmeli ve boru birleştirilmeleri çok iyi yapılmalıdır.

12.Boruları döşemeye başlamadan önce temiz, tüysüz bir bez boruların içinden tel veya bant ile çekilerek kaba pislikler ve toz temizlenmelidir. Temiz, tüysüz bir bez trikloretilen veya R-11 ile iyice ıslatılıp ayni şekilde borunun içinden çekilmeli ve bezin pislikten boyanması kesilinceye kadar bu isleme devam edilmelidir.

13.Borular tam dik ve düzgün kesilmeli ve fitings’e çepeçevre oturması sağlanmalıdır.

Soğutma Devresi Kontrol Elemanlarından Örnekler

selonoid valfBir gazın ya da sıvının akışını kontrol etmek üzere tasarlanmış bir tür elektro valftır. Çoğunlukla, soğutucu sıvı hatlarında, evaporatöre giden sıvı hâldeki soğutucunun akışını kontrol etmek için kullanılır Bazen de çok evaporatörlü farklı sıcaklıklı sistemlerde, evaporatörleri birbirinden ayrı ve bağımsız çalıştırmak üzere emme hattında kullanılır.

Diğer bir uygulama sekli de kompresörlerin yüksüz kalkışı içindir. İlk kalkışta emme hattı ile basma hattı by-pass yaptırılır. Solenoid valfların önemli diğer bir kullanım yeri de, çok daha büyük valfların kumandasıdır. Örneğin sıvı hattında sıcak gaz defrostunda,

devreye alma ve yükten çıkarma sırasında kullanılır.

kontrol sistemi elemanları

termostat kiti

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Reklam Engelleyici

Reklam engelleyici eklenti kullandığınızı fark ettik. Muhendisiz.Net web sitesini verimli kullanabilmek için lütfen reklam engelleyiciyi kapatınız.