Soğutma Tekniği

Frigorifik Araçlar ve Soğutma Sistemleri

Frigorifik kelime anlamı olarak ülkemizde sıkça frigofirik ile karıştırılmaktadır. Doğrusu Frigorifik olarak yazımıdır. Ülkemizde Frigorifik araçlar oldukça fazladır. Soğuk zinciri sağlamak, gıda ve ilaç gibi ürünleri uzak mesafelere taşımak için soğutuculu araçlar kullanılmaktadır.

Frigorifik araçlar, kamyon, gemi, tır, konteynır gibi çok farklı çeşitlerde olabilmektedir. Ülkemizde en fazla Frigorifik kamyon ve Frigorifik tır tercih edilmektedir. (Kaynak: Wikipedi )

Frigorifik Araçlar ve Soğutma Sistemleri

Gıda maddelerinin, ürün özelliğine göre soğutularak veya dondurularak işleme merkezlerinden, perakende satış yerlerine taşınma işlemi soğuk zincir olarak nitelendirilir. Soğuk zincirde birçok frigorifik özelliğe sahip araç kullanılmaktadır. Bunlar; frigorifik gemiler, frigorifik kamyonlar ve frigorifik şehir içi dağıtım araçlarıdır. Ülkeler arasında, yılda, çok çeşitli ürünlerden oluşan milyonlarca ton gıda taşıması yapılmaktadır. Eğer taşımacılıkta kullanılan soğutma araçları geliştirilmemiş olsaydı bu miktar az ve birkaç çeşitle sınırlı kalacaktı. Hatta bazı ülkeler beslenme ihtiyaçlarını birkaç ürünle sınırlandırmak zorunda kalıp, açlık bile yasardı. Günümüzde soğuk zincir sayesinde birçok gıda, nispeten ekonomik şartlarda hemen hemen her ülkede tüketime sunulmuştur.

frigorifik kamyon
Soğuk Zincirde Kullanılan Frigorifik Kamyon

Ürün taşımak için ayrılmış bölümünün duvarları, tavan, taban ve kapıları, iç ortam ile dış ortam arasında ısı transferini en aza indirecek şekilde yalıtılmış ve bu bölüm ısı soğurma yeteneği olan mekanik buhar sıkıştırmalı soğutma çevrimine sahip cihaz ile donatılmış araçtır. Ürün cinsi, miktarı, taşıma sıcaklığı ve taşıma süresine göre çok çeşitli frigorifik araçlar (2 – 60 m3) geliştirilmiştir. Örneğin, 5 m kasa uzunluğundan 13,60 m kasa uzunluğuna kadar olan frigorifik kasalarda bu cihazların soğutma kompresörlerini soğutma sisteminin kendi dizel motoru tahrik eder. Frigorifik kasası 5 m kadar olan araçlarda genellikle soğutma kompresörü hareketini araç motorunun krank kasnağından bir V kayısı vasıtasıyla almaktadır. Bu cihazların bazı modellerinde soğutma kompresörü, kendi üzerinde ilave olarak bulunan ve 380 V alternatif akımla çalışan bir elektrik motoru ile tahrik edilebilir. Soğutma sisteminde çevreci soğutucu akışkanlar R134A ve R404A kullanılır.

Frigorifik Araçların Teknik Özellikleri

Soğuk zincir içinde kullanılan frigorifik araçların en önemli özelliklerinden biri onarım ve servis hizmetlerinin yerinde, hızlı ve kolay yapılacak şekilde tasarlanmasıdır. Bunun için soğutma devresinin önemli bir bölümünde bükülebilen (flexible) esnek standart tasarımda hazırlanmış çelik veya bakır borular kullanılır. Boru ve fittings bağlantıları çözülebilir tip ve sarsıntıya karsı mukavemeti yüksek standart bir yapıdadır. Bağlantılarında çift havsalı rakorlu, kelepçeli ve O-ring rakorlu çözülebilir birleştirmeler kullanılır. Standart soğutma donanımları sayesinde soğutma sistemleri konteynır taşımacılığına özel her tip araçta kullanılabilmektedir. Soğutma sistemi sarsıntıyı önleyen lastik takozlar üzerine monte edilmiştir.

Frigorifik Konteyner
Frigorifik Konteyner

Frigorifik Araçlarda Soğutma Sistemi ve Kompresör

Mekanik tip soğutma sistemleri alçak basınç tarafı ve yüksek basınç tarafı olmak üzere, baslıca iki kısımdan (devreden) meydana gelmiştir. Kompresör ve genleşme valfı, kapalı soğutma devresini farklı basınçlarda ikiye bölen elemanlardır.

Soğutucu akışkan kompresör-kondenser ve kondenser-genleşme valfı arasında yüksek basınç altında, genleşme valfı-evaporatör ve evaporatör-kompresör arasında da alçak basınç altında bulunur. Şekil 31.22’de mekanik tip araç soğutma sistemine ait soğutma devresi ve devre elemanları görülmektedir. Kompresör devrede soğutma isini gerçekleştirebilmek için iki taraf arasında bu basınç farkını yaratmak amacıyla kullanılan devre elemanıdır.

frigorifik sistem

Soğutma isi de bu basınç farkı korunmak üzere, soğutucu akışkanın farklı sıcaklık ve basınç değerlerindeki fiziksel hal değişimlerinden (buhar – sıvı, sıvı – buhar) yararlanılarak gerçekleştirilir. Resim 1.8’de dizel motorlu frigorifik araçların soğutmasında kullanılan, taşınabilir (portatif) tip, 650 cm3 , 4 silindirli, 2,5 dm3 yağ alan ve 500 – 3500 d/d geniş devir aralığında çalışabilen kompresörün resmi görülmektedir.

frigorifik kompresör

Frigorifik Araçlarda Tahrik Sistemleri ve Çalışma Prensibi

Şekil 1.16’da şehir içi soğuk zincirde kullanılan araçlara ait split tip soğutma sistemi şematik olarak verilmiştir. Bu tip sistemlerde genellikle soğutma kompresörü araç motorundan tahriklidir. Bazı araçlarda bir dizel motor veya ayrıca bir elektrik motoru kompresörü tahrik için kullanılır.

frigorifik araç soğutması

Araç hareket halindeyken soğutma kompresörü araç motorundan manyetik kavrama ile tahrik edilir. Araç hareket hâlinde olmadığı durumlarda, yani araç motoru çalışmadığı zaman karadan elektrik beslemesi ile elektrik motoru, soğutma kompresörünü çalıştırır.

Frigorifik Araçlarda Defrost

Frigorifik araçlarda kabin içi + 6 ºC ve altındaki sıcaklıklarda veya dondurulmuş gıda taşınmasında yaklaşık 3 – 6 saatte bir defrost işlemine gerek duyulur. Defrost; ürün cinsi, taşıma sıcaklığı, servis sayısı, araç kasasının izolasyon değeri ve zamana bağlı olmak üzere daha sıkta gerekebilir.

frigorifik görünüm

Defrost; soğutma çevriminin 3 veya 4 yollu valfın pozisyonunu değiştirmesiyle yani ters çevrimle sağlanır. Kompresörde yüksek basınçta sıkıştırılan sıcak ve gaz haldeki soğutucu akışkan, ters çevrimle dört yollu vana üzerinden evaporatöre gönderilir. Soğutma çevrimindeki evaporatör, defrost sırasında bir kondenser gibi görev yapmaktadır. Böylece buz tutmuş ve karlanmış evaporatör yüzeyinden sürekli ısı çekerek buz tabakalarının erimesi sağlanır. Defrost sırasında evaporatör fanı çalışmaz. Bir zaman saati ile kontrol edilen ters çevrim yani defrost periyodu, sistemin yapısına uygun bir süre sonunda normal çalımsa (soğutma çevrimi) periyoduna geçer.

Gıda ve İlaç Taşınmasında Kullanılan Frigorifik Araçlar

Resim 1.9’da kamyonetler için üretilen monoblok cihazın dış ünitesi görülmektedir.

gıda frigorifik

Soğutma cihazları soğuk ve bozulabilen gıda maddelerinin dağıtımı için küçük ve orta büyüklükteki 6 m3 ten 12 m3 e kadar frigorifik kapalı kasalı araçlarda kullanılmak üzere imal edilmektedir. Kondenser grubu kapalı kasanın ön kısmına ve panelvanlarda araç üstüne evaporatör grubu ise kasa içine monte edilmektedir. Soğutma cihazının kompresörü araç motorundan tahrikli kompresörle çalışır. Araç motoru çalışır durumda iken soğutma cihazı çalıştırılabilir. İsteğe bağlı olarak soğutma sistemi dijital termostat tarafından kontrol edilir.

Bazı özel uygulamalarda araç park halinde 380 V 50 Hz trifaze alternatif akımla bir elektrik motoru tahrikiyle de soğutma kompresörü çalıştırılabilir. Sistemin verimi ve kapasitesi dış hava sıcaklığına bağlı olarak değişir. Aşağıdaki tabloda soğutma sıcaklığı +5 ºC, 0 ºC, -5 ºC ve –18 ºC değerleri için farklı hacimlerdeki 6 m3, 9 m3, 12 m3 ve izolasyon değeri K_0,40W/m2ºC için soğutma kapasite değerleri verilmiştir.

tablo11

Tablo 1.2 : Tipik frigorifik araç kapasite değerleri

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Reklam Engelleyici

Reklam engelleyici eklenti kullandığınızı fark ettik. Muhendisiz.Net web sitesini verimli kullanabilmek için lütfen reklam engelleyiciyi kapatınız.